PKOS (Polikistik Over Sendromu)

---

Polikistik, “birçok kist” anlamına gelir. PKOS’niz varsa, overlerinizde birçok küçük foliküller (kistler) gelişir. Ancak, bu foliküller çoğu kez tam olarak gelişmez. Dolayısıyla her ay yumurtlamazsınız. PKOS’li bazı kadınlar hiç yumurtlamaz. Ayrıca, overlerinizde ürettiğiniz hormonların dengesi de değişir. Normalden daha fazla testosteron (erkeklik hormonu) üretirsiniz.

Yaklaşık olarak her 10 kadından 1’i belirli bir düzeyde PKOS geliştirir. Kesin nedeni bilinmemektedir.

Birkaç etkenin rol oynaması olasıdır.

İnsülin’in büyük bir etken olduğu düşünülmektedir. Vücudunuz (midenizin arkasındaki) pankreas bezinde insülin üretir. İnsülinin başlıca rolü, kanınızdaki şeker düzeyini kontrol altına almaktır. Esas olarak, kanınızdaki şeker düzeyi yükseldiğinde şekeri (glukozu) alan yağ ve kas dokuları üzerinde etki yapar. PKOS’li birçok kadında insülin direnci vardır. Bunun anlamı, kandaki şeker düzeyini kontrol altına alabilmek için kandaki insülin düzeyinin normalden daha yüksek olması gerektiğidir. Yüksek insülin düzeyleri (ya da overlerin insüline karşı anormal derecede duyarlı olması), overlerin çok fazla testosteron (erkeklik hormonu) üretmesine yol açar. Yüksek insülin ve testosteron düzeyleri, foliküllerin gelişmesini engeller. Bunun sonucunda da foliküller tam olarak gelişmeyebilir.

Luteinising hormonu (LH) rol oynayabilir. Bu hormon hipofiz bezinde üretilir. LH,overlerin yumurtlamasını ve bazı hormonları üretmesini teşvik eder. LH düzeyinin yüksek olması overleri anormal yönde etkileyebilir. PKOS’li her 10 kadının yaklaşık 4’ünde yüksek LH düzeyi vardır.

Genetik yapınız muhtemelen önemlidir. Bir veya daha fazla genin overlerinizi LH ya da insüline daha duyarlı yapması olasıdır. PKOS, tam olarak kalıtsal (irsî) olmamakla birlikte, bazı ailelerde çok sık görülebilir.

Aşırı kilolu iseniz, katkısı olabilir. Aşırı yağ, insülin direncini daha kötüleştirir ve insülin düzeyinin yükselmesine yol açar. Ancak, PKOS de aşırı kiloya ve obesiteye katkısı olan bir neden olabilir. Çünkü, yüksek insülin düzeyleri de kilo artışına katkıda bulunabilir.

PKOS’nin semptomları ve sorunları nelerdir?

Yumurtlamadığınız takdirde oluşan semptomlar:

• Adet sorunları PKOS’li her 10 kadının yaklaşık 7’sinde görülür. Düzensiz ya da hafif adetlerin yanı sıra hiç adet olmaması da olasıdır.
• Kısırlık sorunları - gebe kalabilmeniz için yumurtlamanız gerekir. Her ay yumurtlamayabilirsiniz. PKOS’li bazı kadınlar hiç yumurtlamazlar. PKOS, kısırlığın en yaygın nedenlerinden biridir.

Fazla testosteron (erkeklik hormonu) ürettiğiniz takdirde oluşabilecek semptomlar:

• Tüylenme (hirsüt), PKOS’li kadınların yarısından fazlasında görülür. Tüylenme başlıca, yüzde, alt abdomende ve göğüste gerçekleşir. Bazı olgularda görülen tek semptom budur.
• Sivilce (akne), normal ergenlik çağından sonra da devam edebilir.
• Bazı olgularda kafadaki saçlarda incelme görülebilir.

Diğer semptomlar:

• Kilo artışı – PKOS’li her 10 kadından yaklaşık 4’ü aşırı kilolu ya da obezdir.
• Depresyon ya da özsaygının düşmesi de diğer semptomların sonucu olarak ortaya çıkabilir.

Semptomlar tipik olarak 10’lu yaşların sonlarında ya da 20’li yaşların başlarında başlar. PKOS’li her kadında bu semptomların hepsi görülmez. Örneğin, PKOS’li birçok kadında fazla tüylenme olmakla birlikte, adetler normaldir ve kısırlık görülmez.

Semptomların şiddeti hafif ile ağır arasında değişebilir. Örneğin, istenmeyen tüylerin hafif düzeyde oluşması normal olup, hafif PKOS’li kadınlarda ne zaman anormale döndüğünü söylemek güçtür. Diğer uçta ise, ağır PKOS’nin belirgin tüylenmeye, kısırlığa ve obesiteye yol açabileceği bilinmektedir. Semptomlar, yıllar geçtikçe de değişebilir. Örneğin, orta yaşlarda sivilcenin daha az sorun çıkarması, ama tüylenmenin daha belirgin olması mümkündür.

Tedavi sürecinde;
Kilo verilmesi, PKOS’li kadınlarda yaygın olan yüksek insülin düzeylerinin düşürülmesine yardım eder. Bu da, testosteronu düşürme doğrultusunda ikincil bir etki yapar. Ardından, yumurtlama olasılığınız yükselir; varsa, adet ve kısırlık sorunlarınız düzelir. Ayrıca, tüylenme ve sivilce sorunları azalır. Şeker hastalığı, yüksek tansiyon vs. gibi uzun vadeli sorunlara ilişkin yüksek riskler de azalır.

PKOS ve beslenme üzerine yapılan bazı çalışmalar; düşük karbonhidratlı bir diyet önerirken, bazı çalışmalar da insülin seviyesini kontrol etmek için düşük glisemik indeksli (GI) bir diyet önermektedir.

GI (Glisemik Indeks ) Diyeti
Bir gıdanın veya karbonhidratın glisemik indeksi onun kan şekerini yükseltme özelliğidir. Glisemik indeks 0 ile 100 arasında değişir. Glukozun değeri 100 kabul edilerek diğer karbonhidratların kan şekerini yükseltme gücü veya etkisi sıralanır. Glisemik indeksi yüksek gıdalar kan şekerini çok hızlı yükseltir ve bu nedenle kilo yapar. Eğer glisemik indeks düşükse, o gıda, kan şekerini yavaş ve daha az yükseltir. Bu tür gıdalar ise zayıflamak için çok faydalıdır. Protein ve yağlar için glisemik indeks söz konusu değildir. Kilo verilmesi, PKOS’li kadınlarda yaygın olan yüksek insülin düzeylerinin düşürülmesine yardım eder. Bu da, testosteronu düşürme doğrultusunda ikincil bir etki yapar. Ardından, yumurtlama olasılığınız yükselir; varsa, adet ve kısırlık sorunlarınız düzelir. Ayrıca, tüylenme ve sivilce sorunları azalır. Şeker hastalığı, yüksek tansiyon vs. gibi uzun vadeli sorunlara ilişkin yüksek riskler de azalır.

Kan şekerini çok yükselten karbonhidratlara yüksek glisemik indeksli, az yükseltenlere düşük glisemik indeksli karbonhidratlar denir.Yüksek glisemik indeksli karbonhidratlar kan şekerini çok arttırdığı gibi insülin hormonunu da çok yükseltirler. Kilo verilmesi, PKOS’li kadınlarda yaygın olan yüksek insülin düzeylerinin düşürülmesine yardım eder. Bu da, testosteronu düşürme doğrultusunda ikincil bir etki yapar. Ardından, yumurtlama olasılığınız yükselir; varsa, adet ve kısırlık sorunlarınız düzelir. Ayrıca, tüylenme ve sivilce sorunları azalır. Şeker hastalığı, yüksek tansiyon vs. gibi uzun vadeli sorunlara ilişkin yüksek riskler de azalır.

Glisemik İndeks Nasıl Hesaplanır?
Düşük, Orta ve Yüksek Gİ Bir gıdanın Gİ’i 55’den az ise düşük, 56-69 arasında ise orta, >70 ise yüksek Gİ’li gıda denir. Yüksek GI’li gıdalar beyaz ekmek, pirinç, tatlı kekler ve pastalardır. Bir gıdaya un ve şeker girdikçe GI’i yükselir. Karpuz ise en yüksek GI’li meyvedir ve değeri 72’dir. Orta GI’li gıdalar ise tam tahıllar, bazı kekler, bazı tropikal meyveler (papaya ve ananas) dir. Düşük GI’li gıdalar ise sebzeler, meyvelerin çoğu ve tam tahıllardır. Kuru yemişler (badem, ceviz fındık) düşük GI’lidir. Süt ürünlerinin GI’i de düşüktür.

Glisemik İndeks Tablosu
ŞEKERLER glikoz 100 fruktoz (meyve şekeri) 23 laktoz (süt şekeri) 46 maltoz 105 sukroz (toz şeker) 65 bal 58	MEYVELER elma 38 muz 62 kayısı-taze 57-kuru 31 kiraz 22 greyfurt 25 üzüm 25 kuru üzüm 64 kivi 52 mango 55 portakal 44 şeftali 42 erik 39 karpuz 72 kavun 65 armut 38 ananas 2 dilim 66
EKMEK - BİSKÜVİLER - KEKLER beyaz ekmek 70 elenmemiş undan yapılmış ekmek 69 çavdar ekmeği 41 pide 57 pizza 2 dilim (domates-peynirli) 60 bagel 72 kuruvasan 67 fransız baget 95 hamburger ekmeği 65 waffle 76 bisküvi-yulaflı 55-buğday unuyla 62 murfi 44 doughnut 76 sade kek 46 börek 50 müsli-kavrulmuş 43 kavrulmamış 56 conflakes (mısır gevreği)80	TAHILLAR - MAKARNALAR elma 38 pirinç-beyaz 87 pirinç -kepekli 76 pirinç -basmati 58 şehriye 46 bulgur 48 kuskus 65 irmik 55 makarna çeşitleri spagetti-beyaz 41 spagetti-elenmemiş unla 37 linguine 55 gnocchi 68 fettucini 32 vermicelli 35
BAKLAGİLLER kuru fasulye 48 barbunya 27 merçimek 28 nohut 33 soya fasulyesi 18 börülce 42	SEBZELER havuç 49 bezelye 48 patates-haşlanmış 62 kızartma 75 fırında 85 balkabağı 75 mısır 55
SÜT ve SÜT ÜRÜNLERİ süt-tam yağlı 27 süt -yağsız 32 süt -çikolatalı 34 dondurma 61 yoğurt (az yağlı)33	İÇECEK / CİPSLER / ÇİKOLATALAR vs portakal suyu 46 elma suyu 40 fanta 68 patates cipsi 54 mısır cipsi 72 pop corn (patlamış mısır) 55 fıstık (75 gr )14 çikolata 49 mars bar (çikolata)68

GI Diyeti Örnek Menü

---

Kahvaltı

• 40 g orta yağlı beyaz peynir yada 60 g karper büyüklüğünde mozzerella peyniri
• 8–10 adet siyah zeytin
• 2 dilim kepekli ekmek
• Yarım greyfurt veya 1 portakal

Ara Öğün:

• 3-4 Adet yulaflı bisküvi

Öğle yemeği:

• 1 porsiyon mercimek çorba ( doğal hali ile)
• Mevsim Salatası : Mevsim sebzeleri (1 top yeşil salata, roka, tere, bol maydanoz,1/2 havuç rende, 1/2 beyaz turp rende)
• 1 haşlanmış yumurta (dilimlenecek)
• 1 ufak haşlanmış patates (küp şeklinde doğranacak)
• 1 orta boy doğranmış tatlı kırmızıbiber
• 1/4 çay kaşığı tuz
• 1/2çaykaşığı kuru nane
• 2 tatlı kaşığı balzamik sirke
• 1 tatlı kaşığı sızma zeytinyağı bu salataya ilave edilecek
• 1 dilim çavdar ekmeği

Ara Öğün:

• 30 gram (15 adet) fındık ve 1 elma (yeşil)

Akşam yemeği:

• Izgara et (tavuk veya hindi) (150 gr)
• 1/2 kase yoğurt (125 gr)
• Mevsim salatası : Mevsim sebzeleri (1 top yeşil salata, roka, tere, bol maydanoz ,1/2 havuç rende, 10 adet kurutulmuş domates, 1/2 beyaz turp rende)
• 1 orta boy doğranmış tatlı kırmızı biber(içine 3 yemek kaşığı haşlanmış beyaz fasulye, soya veya meksika fasulyesi)
• 2 yemek kaşığı balzamik sirkesi ve 1 tatlı kaşığı sızma zeytinyağı salataya ilave edilecek.
• 2 dilim çavdar ekmeği

Gece (Yatmadan):

• 1 ufak elma (yeşil)
• 1 su bardağı yarım yağlı süt